Erişilebilirlik, ürünlerin, cihazların, hizmetlerin veya ortamların herhangi bir engel veya sınırlama olmaksızın engelli veya özel ihtiyaçları olan kişiler tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmasını ifade eder. Fiziksel, duyusal veya bilişsel yetenekleri ne olursa olsun herkesin bu kaynaklara eşit ve bağımsız bir şekilde erişebilmesini ve kullanabilmesini sağlamayı amaçlar.
Erişilebilirlik, engelli kişiler tarafından kullanılabilecek ürün, cihaz, hizmet veya ortamların tasarımını ifade eder. Bu, fiziksel veya zihinsel yetenekleri ne olursa olsun herkesin web siteleri, binalar, ulaşım ve teknoloji gibi şeylere erişebilmesini ve bunları kullanabilmesini sağlamak anlamına gelir. Temel olarak, herkes için kapsayıcı bir dünya yaratmakla ilgilidir.
Erişilebilirlik, yetenekleri veya engelleri ne olursa olsun herkes tarafından kullanılabilecek ürün ve hizmetler tasarlamanın kritik bir yönüdür. Erişilebilirlik kavramı, engelli insanları barındırmanın ötesinde, çeşitli kullanım bağlamlarında tüm potansiyel kullanıcıların ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurur. Bu, herkes için daha iyi tasarımlara yol açtığı için erişilebilirliğin herhangi bir tasarım sürecinin temel bir yönü olması gerektiği anlamına gelir.
Erişilebilir ürün ve hizmetler yaratmak sadece yapılacak en doğru şey değil, aynı zamanda hem toplum hem de tasarımcılar için önemli faydalar sağlıyor. Tasarımcılar erişilebilir ürün ve hizmetler tasarlayarak daha geniş bir kitleye ulaşmalarını ve kimseyi dışlamamalarını sağlayabilirler. Erişilebilirlik aynı zamanda daha iyi kullanılabilirlik ve kullanıcı deneyimi sağlar, bu da müşteri memnuniyetinin ve sadakatinin artmasına neden olabilir. Ek olarak, erişilebilirlik yasaları engelli kişilere yardımcı olmak için mevcuttur, bu nedenle erişilebilir ürün ve hizmetler tasarlamak, şirketlerin yasal sorunlardan kaçınmasına ve itibarlarını artırmasına yardımcı olabilir.
Bu makalede, erişilebilirlik kavramını ve tasarımcıların ürün ve hizmetler oluştururken bunu göz önünde bulundurmasının neden gerekli olduğunu keşfedeceğiz. Ayrıca farklı engel türlerini ve bunların erişilebilirliği nasıl etkileyebileceğini ve erişilebilir ürün ve hizmetler yaratmanın faydalarını tartışacağız. Son olarak, herkes tarafından kullanılabilecek erişilebilir ürün ve hizmetler tasarlamak için bazı ipuçları ve en iyi uygulamaları sağlayacağız.
Erişilebilirliği Anlamak
Erişilebilirlik nedir?
Erişilebilirlik, engelli kişilerin yanı sıra engelsiz kişiler tarafından da kullanılabilecek ürün, hizmet ve ortamlar tasarlama pratiğidir. Erişilebilirlik, yeteneklerinden bağımsız olarak herkesin bilgiye, iletişime ve hizmetlere eşit erişimini sağlamayı amaçlar. Web geliştirme bağlamında erişilebilirlik, körlük, sağırlık, hareket bozuklukları ve bilişsel engeller gibi engelli kişiler tarafından kullanılabilecek web siteleri tasarlamak anlamına gelir.
Erişilebilirlik Neden Önemli?
Erişilebilirlik önemlidir çünkü yetenekleri ne olursa olsun herkesin bilgiye, iletişime ve hizmetlere eşit erişimini sağlar. Erişilebilir web siteleri tasarlayarak, engelli kişilerin bilgilere erişmesinin, başkalarıyla iletişim kurmasının veya çevrimiçi hizmetleri kullanmasının engellenmemesini sağlayabiliriz. Erişilebilirlik, web sitelerinin kullanılabilirliğini ve işlevselliğini iyileştirerek, mobil cihaz kullanan veya ağ bağlantısı yavaş olan kişiler gibi engelli olmayan kişilere de fayda sağlar.
Erişilebilirlikten Kimler Yarar Sağlar?
Erişilebilirlik, yalnızca engelli kişilere değil, herkese yarar sağlar. Erişilebilir web siteleri tasarlayarak herkesin bilgiye, iletişime ve hizmetlere eşit erişimini sağlayabiliriz. Örneğin, videolardaki altyazılar yalnızca sağır insanlara değil, gürültülü ortamlarda bulunan veya konuşulan dili anlamakta güçlük çeken kişilere de fayda sağlar. Benzer şekilde, net ve iyi organize edilmiş düzenler, yalnızca bilişsel engelli kişilere değil, aynı zamanda acelesi olan veya küçük ekran kullanan kişilere de fayda sağlar.
Erişilemez Tasarımın Etkisi
Erişilemeyen tasarım, engelli insanlar üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Örneğin, ekran okuyucularla uyumlu olmayan bir web sitesi, görme engelli kişilerin bilgilere erişmesini engelleyebilirken, videolarda altyazı bulunmayan bir web sitesi, sağır kişilerin içeriği anlamasını engelleyebilir. Pek çok ülkede web sitelerinin engelli kişiler tarafından erişilebilir olmasını gerektiren yasa ve yönetmelikler bulunduğundan, erişilemeyen tasarımın yasal sonuçları da olabilir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde, Rehabilitasyon Yasasının 508. Bölümü ve Engelli Amerikalılar Yasası (ADA), federal fon alan federal kurumların ve kuruluşların elektronik ve bilgi teknolojilerini engelli kişiler için erişilebilir hale getirmesini şart koşuyor.
Sonuç olarak, erişilebilirlik bir insan hakkıdır ve erişilebilir web sitelerinin tasarlanması, yeteneklerinden bağımsız olarak herkesin bilgi, iletişim ve hizmetlere eşit erişimini sağlamak için esastır. Empati kurarak ve Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) ve Web Erişilebilirlik Girişimi (WAI) gibi erişilebilirlik standartlarını takip ederek tasarlayarak, tüm kullanıcılar için kapsayıcı, kullanılabilir ve eşitlikçi web siteleri oluşturabiliriz.
Erişilebilirlik için Tasarım
Erişilebilirlik için tasarlamak, engelli kişiler de dahil olmak üzere herkes tarafından kullanılabilecek ürün veya hizmetler oluşturmak anlamına gelir. Kapsayıcı ve erişilebilir bir dijital ortam yaratmanın önemli bir parçasıdır. Bu bölümde erişilebilir tasarım, erişilebilir arayüz tasarımı, renk kontrastı ve erişilebilirlik, duyarlı tasarım ve erişilebilirlik ve erişilebilir düzen ve gezinme ilkelerini tartışacağız.
Erişilebilir Tasarımın İlkeleri
Erişilebilir tasarım, uyarlama veya özel tasarım gerektirmeden mümkün olan en geniş ölçüde tüm insanlar tarafından kullanılabilen ürün ve ortamların tasarımı olan evrensel tasarım ilkelerine dayanmaktadır. Erişilebilir tasarımın ilkeleri arasında esneklik, basitlik, algılanabilirlik, hata toleransı ve düşük fiziksel çaba yer alır.
Erişilebilir Arayüz Tasarımı
Erişilebilir arayüz tasarımı, engelli kişiler için kullanımı ve gezinmesi kolay kullanıcı arayüzleri tasarlamayı içerir. Bu, açık ve basit bir dil kullanmayı, resimler için alternatif metin sağlamayı ve yalnızca klavyeyle gezinme ile tüm içeriğin erişilebilir olmasını sağlamayı içerir.
Renk Kontrastı ve Erişilebilirlik
Renk kontrastı, erişilebilir tasarımın önemli bir yönüdür. Metin ve resimlerin, görme engelli kişiler tarafından kolayca ayırt edilebilecek kadar kontrasta sahip olduğundan emin olunması önemlidir. Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG), web sitelerinin görme engelli kişiler tarafından erişilebilir olmasını sağlamak için renk kontrast oranları için özel yönergeler sağlar.
Duyarlı Tasarım ve Erişilebilirlik
Duyarlı tasarım, web sitelerinin farklı ekran boyutlarına ve cihazlara uyum sağlayabilmesini sağlayan bir tasarım yaklaşımıdır. Erişilebilirlik açısından önemlidir, çünkü engelli kişiler dijital içeriğe erişmek için çeşitli aygıtlar kullanabilir. Duyarlı tasarım, web sitelerinin cep telefonları ve tabletler dahil tüm cihazlardan erişilebilir olmasını sağlar.
Erişilebilir Düzen ve Gezinme
Erişilebilir düzen ve gezinme, erişilebilir bir kullanıcı deneyimi oluşturmak için gereklidir. Bu, net ve tutarlı başlıklar kullanmayı, resimler için alternatif metin sağlamayı ve tüm bağlantıların açıklayıcı ve anlamlı olmasını sağlamayı içerir.
Sonuç olarak, erişilebilirlik için tasarım yapmak, kapsayıcı ve erişilebilir bir dijital ortam yaratmak için kritik öneme sahiptir. Erişilebilir tasarım, erişilebilir arayüzler tasarlama, renk kontrastı ve erişilebilirlik sağlama, duyarlı tasarım kullanma ve erişilebilir düzenler ve gezinme oluşturma ilkelerini takip ederek, yetenekleri ne olursa olsun herkesin kullanabileceği ürün ve hizmetler oluşturabiliriz.
Erişilebilirlik Standartları ve Yönetmelikleri
Engelli kişiler için erişilebilirliğin sağlanması, kapsayıcı bir toplum yaratmanın çok önemli bir yönüdür. Erişilebilirlik standartları ve düzenlemeleri, yetenekleri ne olursa olsun tüm bireylerin bilgilere, hizmetlere ve ürünlere erişebilmesini sağlamak için konur. Bu bölümde, en önemli erişilebilirlik standartları ve düzenlemelerinden bazılarını ele alacağız.
WCAG 2.1 ve Bölüm 508
Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) 2.1 ve Bölüm 508, Amerika Birleşik Devletleri'nde en çok tanınan erişilebilirlik standartlarından ikisidir. WCAG 2.1, web erişilebilirliği için yönergeler sağlarken, Bölüm 508, federal hükümet tarafından geliştirilen, tedarik edilen, sürdürülen veya kullanılan tüm elektronik ve bilgi teknolojilerinin (EIT) engelli kişiler tarafından erişilebilir olmasını gerektiren bir federal yasadır. Birlikte, bu standartlar engelli kişilerin bilgi ve iletişim teknolojilerine eşit erişimini sağlar.
Engelli Amerikalılar Yasası (ADA)
Engelli Amerikalılar Yasası (ADA), işler, okullar, ulaşım ve halka açık tüm kamu ve özel yerler dahil olmak üzere kamusal yaşamın tüm alanlarında engelli bireylere karşı ayrımcılığı yasaklayan bir medeni haklar yasasıdır. ADA'nın Başlık III'ü, restoranlar, oteller ve perakende satış mağazaları gibi halka açık işletme ve kuruluşların engelli kişilere eşit erişim sağlamasını gerektirir. Bu, binalarda fiziksel değişiklikler yapmayı, yardımcı yardımlar ve hizmetler sağlamayı ve web sitelerinin erişilebilir olmasını sağlamayı içerir.
Dünyadaki Erişilebilirlik Yasaları ve Yönetmelikleri
Erişilebilirlik yasaları ve düzenlemeleri ülkeden ülkeye değişir. Avrupa Birliği'nde Web Erişilebilirlik Direktifi, tüm kamu sektörü web sitelerinin ve mobil uygulamalarının erişilebilir olmasını gerektirir. Avustralya'da Engelli Ayrımcılığı Yasası (DDA), tüm kamu ve özel sektör kuruluşlarının engelli insanlara eşit erişim sağlamasını gerektirir. Kanada'da Engelli Ontarians için Erişilebilirlik Yasası (AODA), Ontario'daki tüm kamu ve özel sektör kuruluşlarının erişilebilirlik standartlarına uymasını gerektirir.
Genel olarak, erişilebilirlik standartları ve düzenlemeleri, engelli kişilerin bilgi, hizmet ve ürünlere eşit erişimini sağlamada hayati bir rol oynamaktadır. Kuruluşlar, bu standartlara uyarak daha kapsayıcı bir toplum yaratabilir ve dünya çapında milyonlarca engelli insanın hayatını iyileştirebilir.
Yardımcı Teknoloji ve Erişilebilirlik
Yardımcı teknoloji (AT), engelli kişilerin bir görevi yerine getirmelerine yardımcı olmak için özel olarak tasarlanmış bir teknoloji türüdür. AT, görme, işitme, hareket kabiliyeti ve bilişsel bozukluklar dahil olmak üzere çok çeşitli engelleri olan kişilere yardımcı olmak için kullanılabilir. AT ayrıca, yaralanma veya hastalıktan kaynaklananlar gibi geçici engelleri olan kişilere yardım etmek için de kullanılabilir.
Ekran Okuyucular
Ekran okuyucular, bilgisayar ekranının içeriğini yüksek sesle okuyan yazılım programlarıdır. Görme engelli veya az gören kişiler tarafından dijital içeriğe erişmek için kullanılırlar. Ekran okuyucular, ekrandaki metni okumayı zor bulan öğrenme güçlüğü veya bilişsel bozukluğu olan kişiler tarafından da kullanılabilir. Bazı popüler ekran okuyucular arasında Ekran Okuyucusu (Windows), VoiceOver (Mac) ve TalkBack (Android) bulunur.
Ekran Büyüteçleri
Ekran büyütücüler, bilgisayar ekranının içeriğini büyüten yazılım programlarıdır. Az gören kişiler tarafından dijital içeriğe erişmek için kullanılırlar. Ekran büyütücüler, renk körlüğü veya diğer görme bozuklukları olan kişiler tarafından da kullanılabilir. Bazı popüler ekran büyütücüler arasında ZoomText (Windows) ve Zoom (Mac) bulunur.
Ses Tanıma Yazılımı
Ses tanıma yazılımı, kullanıcıların bir bilgisayarı seslerini kullanarak kontrol etmelerini sağlar. Klavye veya fare kullanmayı zor bulan hareket engelli kişiler tarafından kullanılır. Ses tanıma yazılımı, öğrenme güçlüğü çeken veya yazmayı zor bulan bilişsel bozuklukları olan kişiler tarafından da kullanılabilir. Bazı popüler ses tanıma yazılımları Dragon NaturallySpeaking (Windows) ve Siri'yi (Mac) içerir.
Altyazı ve Sesli Açıklamalar
Altyazı ve sesli açıklamalar, video içeriğine sağır veya işitme güçlüğü çeken ya da kör veya görme engelli kişilerin erişebilmesini sağlamak için kullanılır. Altyazılar, işitsel içeriğin metin dökümünü sağlarken, sesli açıklamalar görsel içeriğin sözlü açıklamasını sağlar. Her ikisi de video içeriğini herkes için erişilebilir kılmak için gereklidir.
Erişilebilir Klavyeler ve Fareler
Erişilebilir klavyeler ve fareler, hareket engelli kişilerin bilgisayar kullanmasını kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Daha büyük tuşlar, alternatif giriş yöntemleri (joystick veya trackball gibi) ve programlanabilir düğmeler gibi özellikler içerebilirler. Bazı popüler erişilebilir klavyeler ve fareler arasında Microsoft Ergonomic Keyboard ve Logitech MX Vertical Mouse bulunur.
Sonuç olarak, yardımcı teknoloji, dijital içeriğin engelli kişiler için erişilebilir hale getirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. AT ve erişilebilir tasarım ilkelerinin bir kombinasyonunu kullanarak, herkesin bilgi ve teknolojiye eşit erişime sahip olmasını sağlayabiliriz.
Erişilebilirlik Kültürü Yaratmak
Ürün ve hizmetlerine eşit erişim sağlamak isteyen kuruluşlar için bir erişilebilirlik kültürü oluşturmak çok önemlidir. Bir insan hakkı olarak erişilebilirlik, şirketlerin engellilere eşit fırsatlar sunması için yalnızca yasal bir gereklilik değil, aynı zamanda ahlaki bir zorunluluktur. Bu bölümde, politikalar ve prosedürler, eğitim ve öğretim, erişilebilirlik testi ve değerlendirmesi ve erişilebilirlik denetimleri ve iyileştirme dahil olmak üzere bir erişilebilirlik kültürü oluşturmanın temel unsurlarını keşfedeceğiz.
Erişilebilirlik Politikaları ve Prosedürleri
Erişilebilirlik politikaları ve prosedürleri oluşturmak, bir erişilebilirlik kültürü oluşturmanın ilk adımıdır. Kuruluşlar, erişilebilirlik taahhütlerini ve ürün ve hizmetlerinin herkes tarafından erişilebilir olmasını sağlamak için atacakları adımları özetleyen net politikalara ve prosedürlere sahip olmalıdır. Politikalar ve prosedürler, erişilebilir içerik oluşturmaya yönelik kılavuzların yanı sıra test etme ve düzeltmeye yönelik prosedürleri de içermelidir.
Eğitim Eğitim
Belki de bir erişilebilirlik kültürü yaratmanın en kritik temel taşı, personelin yalnızca erişilebilirliğin ne olduğu hakkında değil, aynı zamanda kuruluşun yarattığı her şeyin aslında erişilebilir olmasının önemi hakkında da bilgi sahibi olmasını sağlamaktır. Kuruluşlar, web erişilebilirliği, dijital erişilebilirlik ve evrensel tasarım dahil olmak üzere erişilebilirlik konusunda tüm personele eğitim ve öğretim sağlamalıdır. Personelin en son erişilebilirlik eğilimleri ve uygulamaları konusunda güncel bilgi sahibi olmasını sağlamak için bu eğitim sürekli olmalıdır.
Erişilebilirlik Testi ve Değerlendirmesi
Erişilebilirlik testi ve değerlendirmesi, ürün ve hizmetlerin engelli kişiler tarafından erişilebilir olmasını sağlamada esastır. Kuruluşlar, erişilebilirlik sorunlarını belirlemek ve düzeltmek için düzenli olarak erişilebilirlik testi ve değerlendirmesi yapmalıdır. Bu test, JAWS, NVDA, VoiceOver ve TalkBack gibi yardımcı teknolojilerle yapılan testlerin yanı sıra engelli kişilerle yapılan testleri de içermelidir.
Erişilebilirlik Denetimleri ve Düzeltme
Ürün ve hizmetlerin erişilebilirlik standartlarını karşılamasını ve Engelli Ayrımcılığı Yasası ve insan hakları mevzuatı gibi düzenlemelere uymasını sağlamak için erişilebilirlik denetimleri ve iyileştirme gereklidir. Kuruluşlar, erişilebilirlik sorunlarını belirlemek ve düzeltmek için düzenli erişilebilirlik denetimleri ve iyileştirmeler gerçekleştirmelidir. Bu süreç, içeriğin ve kodun gözden geçirilmesini, yardımcı teknolojilerle test edilmesini ve engelli kişilerle test edilmesini içermelidir.
Sonuç olarak, ürün ve hizmetlerine adil erişim sağlamak isteyen kuruluşlar için bir erişilebilirlik kültürü oluşturmak önemlidir. Kuruluşların net politikaları ve prosedürleri olmalı, eğitim ve öğretim sağlamalı, düzenli erişilebilirlik testleri ve değerlendirmeleri yürütmeli ve düzenli erişilebilirlik denetimleri ve düzeltmeleri gerçekleştirmelidir. Bunu yaparak kuruluşlar, engelli insanlara eşit erişim sağladıklarından ve yasal ve ahlaki yükümlülüklerini yerine getirdiklerinden emin olabilirler.
Daha fazla Okuma
Erişilebilirlik, ürünleri, cihazları, hizmetleri, araçları, ortamları ve bilgileri, yetenekleri veya engelleri ne olursa olsun mümkün olduğu kadar çok kişi tarafından kullanılabilir hale getirme uygulamasıdır. Buna hem "doğrudan erişim" (yardımsız) hem de "dolaylı erişim" (yardımcı teknolojiyle uyumluluk) dahildir. Erişilebilirlik yalnızca engelli kişilere değil, mobil cihaz kullananlar veya yavaş ağ bağlantısına sahip olanlar gibi diğer gruplara da fayda sağlar (kaynak: MDN Web Belgeleri, Etkileşim Tasarımı Vakfı, Digital.gov). Erişilebilirlik yasaları engelli kişilere yardımcı olmak için mevcuttur, ancak tasarımcılar yine de tüm potansiyel kullanıcıları birçok kullanım bağlamında barındırmaya çalışmalıdır (kaynak: Etkileşim Tasarımı Vakfı).
İlgili Web Sitesi Tasarımı terimleri